FATURA VE İRSALİYE
A. VUK’ DA YER ALAN BELGELERİ DÜZENLEMEK
- Fatura
Fatura, mal veya hizmet satan işletmelerce düzenlenen, söz konusu mal veya hizmetin karşılığı olarak alıcıların ne tutarda borçlandıklarını gösteren bir ticari belgedir.
Faturayı düzenlemek mal veya hizmeti satanın görevi iken mal veya hizmet satın alan alıcı da faturayı istemek ve almakla görevlidir. Fatura en az iki nüsha düzenlenir. Bunlardan bir nüsha alıcıya verilir. Diğer nüshaları işletmede kalır. Faturalar mürekkepli kalemle, kopya kurşun kalemi ile veya makine ile yazılır.
Faturanın tanımında; alıcının borçlandığı tutarı gösterdiği söylenmişti. Alıcının söz konusu faturadan doğan borcunu fatura düzenlendiği anda ödemesi durumunda kesilen fatura kapalı fatura olarak adlandırılır. Fatura bedelinin faturanın düzenlendiği anda ödenmeyip, sonradan ödeneceği durumlarda kesilen fatura da açık fatura olarak adlandırılır. Bir faturanın kapalı veya açık fatura olduğunu gösteren unsur faturayı düzenleyenin kaşesinin ve imzasının fatura üzerinde bulunduğu yerdir. Kapalı fatura düzenlenmek isteniyorsa; faturayı düzenleyenin kaşesi ve imzası faturanın alt tarafındadır. Açık fatura düzenlenmek isteniyorsa faturayı düzenleyenin kaşesi ve imzası faturanın üst tarafındadır
1) Alış Faturası
2) Satış Faturası
3) Hizmet Faturası
Hizmet işletmelerinin düzenlemiş oldukları faturadır.
- Sevk İrsaliyesi
Mallarla ilgili bilgilerin olduğu ve fatura numarası yazılacak irsaliyedir. Malın alıcıya teslim edilmek üzere satıcı tarafından taşındığı veya taşıttırıldığı hallerde satıcının, teslim edilen malın alıcı tarafından taşıttırılan mallar için sevk irsaliyesi düzenlemesi ve taşıtta bulundurulması şarttır.
1) Alış İrsaliyesi
2) Satış İrsaliyesi
3. İrsaliyeli Fatura
Mal ve hizmet karşılığında fatura düzenlemek mecburiyetinde olan işletmeler; malın tesliminde veya hizmetin yapılmasında sevk irsaliyesi düzenlerler. Daha sonra en geç on gün içinde de fatura düzenlerler. Bunun yerine iki belgeyi aynı anda düzenlemek veya iki belge yerine bir belge düzenlemek isteyebilirler. Böylece sevk irsaliyesinden sonra fatura düzenleme yükümlülüğünü de derhal yerine getirmek isteyen işletmeler; iki belgeli tek belgede düzenleyebilirler. İşte sevk irsaliyesi ve fatura yerine geçen ve sevk irsaliyesi ve fatura bilgilerini içeren belge irsaliyeli faturadır.
Malı veya hizmeti satan işletmeler tarafından irsaliyeli fatura en az üç nüsha olarak düzenlenecektir. Üç nüshadan az düzenlenen irsaliyeli faturalar düzenlenmemiş sayılır. İrsaliyeli faturanın iki nüshası mutlaka malı taşıyan araçta bulundurulacaktır. Bu durumda ayrıca sevk irsaliyesi düzenlenmesine gerek yoktur. Zaten bu özellik irsaliyeli faturanın altına “bu belgenin sevk edilen malla birlikte bulunması halinde ayrıca sevk irsaliyesi aranmaz” ifadesi yazdırılarak belirtilir.
İrsaliyeli fatura kullanmak isteyen işletmeler, dönem başında irsaliyeli faturalarını bastırıp, dönem sonuna kadar kullanmak zorundadırlar. Hesap dönemi için de irsaliyeli fatura uygulamasından vazgeçemezler. söz konusu dönem içinde ayrı ayrı fatura ve sevk irsaliyesi de kullanamazlar. Ayrıca hesap dönemi içinde de irsaliyeli fatura uygulamasına geçilemez.
İrsaliye malların taşınması sırasında malla ilgili bilgilerin bulunduğu bir ticari belgedir. Bu belge taşıma irsaliyesi ve sevk irsaliyesi olmak üzere iki türlü kullanılır.
4. Taşıma İrsaliyesi
Ücret karşılığında eşya nakleden bütün gerçek veya tüzel kişiler naklettikleri eşya için V.U.Kanunu’nun 209. maddesindeki yazılı bilgilerle sürücünün ad ve soyadı ve aracın plaka numarası ihtiva eden ve seri numarası dahilinde teselsül eden irsaliye kullanmak mecburiyetindedir.
- Sigorta Poliçesi
Sigorta poliçesi sigorta akdinden sonra ona dayanılarak verile tek taraflı bir belgedir. Sigorta sözleşmesi, sigortalının teklifi, sigortacının kabulü ve sigorta priminin ödenmesiyle yürürlük kazanır.
Sigortalının menfaatini ihlal eden tehlikenin gerçekleşmesi halinde tazminat vermeyi veya sigortalının hayatında meydana gelen belli olaylar zerinde ödemede bulunmayı taahhüt eder.
Sözleşme ile her iki taraf, birbirlerine karşılıklı olarak edim yükümlülüğü altına girer. Sigorta sözleşmesini (poliçe) öteki sözleşmelerden ayıran özellik, sigortacının edim yükümlülüğünün gelecekte belirli olmayan olgulara(sigorta edilen menfaatin tehlikeye maruz kalmasına) bağlı olmasıdır.
Sigorta sözleşmesinin geçerli bir sözleşme olabilmesi için tarafların; teminat altına alınmak istenen riziko, sigorta konusu, sigorta bedeli, sigorta şartları ve prim üzerinde mutabık kalmaları gerekmektedir.
FATURA YERİNE GEÇEN BELGELER
- FATURA YERİNE GEÇEN BELGELERİ DÜZENLEMEK
- Gider Pusulası
Birinci ve ikinci sınıf tüccarlarla, defter tutmak zorunda olan serbest meslek sahiplerinin ve defter tutmak zorunda olan çiftçilerin;
* Kazançları götürü olarak tespit olunan tüccara,
* Kazançları götürü olarak tespit olunan serbest meslek erbabına,
* Vergiden muaf esnafa,
yaptırdıkları işler veya onlardan satın aldıkları mal için düzenleyip, yukarıda adı geçen mükelleflere imza ettirdikleri fatura hükmünde bir belgedir.
Gider pusulasında en az şu bilgilerin bulunması zorunludur:
1- Gider pusulası ibaresi,
2- Maliye Bakanlığı veya noter tasdik mührü şekli,
3- Yaptırılan işin veya satın alınan malın bedeli, tevkif edilen vergi oranı ve net tutarı,
4- Malı satın alan veya işi yaptıranın adı, soyadı, varsa ticaret unvanı, vergi dairesi, hesap numarası ve adresi,
5- Seri ve müteselsil sıra numarası ve düzenleme tarihi,
6- Düzenleyenin imzası.
- Müstahsil Makbuzu
Birinci ve ikinci sınıf tüccarlar ile defter tutmak zorunda olan çiftçiler gerçek usulde vergiye tabi olmayan çiftçilerden satın aldıkları malların bedelini ödediklerinde iki nüsha olarak düzenledikleri, birini imzalayarak satıcı çiftçiye vermeye ve diğerini ona imzalatarak almaya mecbur oldukları belgedir.
Müstahsil makbuzunda;
a. Makbuzun tarihi,
b. Malı satın alan tüccar veya çiftçinin soyadı, adı, unvanı ve adresi.
c. Malı satan çiftçinin soyadı, adı, ikametgah adresi,
d. Satın alınan malın cinsi miktarı ve bedeli
yer alır. Müstahsil makbuzları seri ve sıra numaralı olur.
Mal tüccar veya çiftçi adına bir adamı veya aracı tarafından alındığında makbuz bunlar tarafından tanzim ve imza olunur. Müstahsil makbuzun tüccar veya alıcı çiftçi nezdinde kalan nüshası fatura yerine geçer.
G.V.K' nun 94. maddesine göre Ticaret borsalarında tescil ettirilerek satın alınan zirai mahsuller için % 2, hayvanlar ve bunların mahsulleri ile kara ve su avcılığı mahsulleri için % 1, Ticaret odalarında tescil ettirilmeden satın alınan zirai mahsuller için % 4, hayvanlar ve bunların mahsulleri ile kara ve su avcılığı mahsulleri için % 2 G.V. stopajı ve bunun % 10'u fon ayrılır. Ayrıca, müstahsil için % 1 oranında Bağ-Kur primi kesintisi yapılır.
Zirai faaliyet kapsamında, orman idaresine veya orman idaresine karşı taahhütte bulunan kurumlara yapılan orman ağaçlandırması, bakımı, kesimi, ürünlerin toplanması, taşınması ve benzeri hizmetlerde stopaj oranı % 2, diğer hizmetlerde % 4'dür.
- Günlük Müşteri Listesi
Konaklama yerleri (otel, motel, pansiyon gibi) işletmelerince düzenlenen, tesisin odalarını, bölümlerini ve yatak planlarını gösteren bir belgedir.
Günlük müşteri listesi, konaklama tesisine gelen müşterilerle ilgili olarak, her gün için düzenlenir. Günlük olarak düzenlenen günlük müşteri listesi konaklama tesisinde kimin hangi odada, hangi yatakta kaldığını gösterir.
- Yolcu Listesi
Şehirlerarası yolcu taşımacılığı yapanlardan, yolcu bileti kesmek zorunda
olanlar tarafından düzenlenen, taşıtların her seferi için yolcuların taşıtta oturma yerlerini planlı şekilde gösteren bir belgedir.
Şehirlerarası kara, hava ve deniz yoluyla yolcu taşımacılığı yapanlardan yolcu bileti kesmek
zorunda olanlar taşıtlarının her seferi için yolcu listesi düzenlemek zorundadır. Ancak, demir yoluyla yolcu taşımacılığı yapan T.C. Devlet Demir Yolları İdaresi yolcu listesi tutma
mükellefiyetinin dışında bırakılmıştır. Yolcu taşıma listesi taşıyıcı tarafından üç nüsha olarak düzenlenir. İki nüshası yolculuk sırasında taşıtta, diğer bir nüshası da işyerinde bulundurulur.
