2.6-Menkul Kıymetlerin Değerlemesi

1. Hisse Senetleri

 İşletmenin satın aldığı ve geçici bir süre elde tutulan hisse senetlerinin kaydedildiği hesaptır. Alınan hisse senetleri alış değerleri ile hesaba Borç , satılan hisse senetleri yine alış değerleri ile hesaba Alacak kaydedilir. Alış değerleri ile satış değerleri arasındaki fark Kâr ise “645 Menkul Kıymet Satış Kârı” hesabına alacak ; zarar ise “655 Menkul Kıymet Satış Zararı” hesabına borç kaydedilir.

           

 

Örnek: 25.01.2006’ da işletme nakit fazlasını değerlendirmek üzere bir şirketin 1.000,00 YTL.’lık hisse senetlerinden 600 adet satın alıyor.

 

 

                                                                           

110. HİSSE SENETLERİ HS.                  600.000

 

            100. KASA HS.                                                                600.000

 

800 Adet 1.000 YTL.‘lık

Hisse Senedi Alımı

                                                                           

 

 

 

1. Tahviller

 

1)      Özel Kesim Tahvil, Senet ve Bonoları Hs: Özel kesime ait satın alınan tahvil,senet ve bonoların izlendiği hesaptır. Tahvil,senet ve bonolar satın alındığında hesaba Borç , satıldığında hesaba Alacak kaydedilir.

 

2)      Kamu Kesimi Tahvil, Senet ve Bonoları Hs: Kamu kesimine ait satın alınan tahvil,senet ve bonoların izlendiği hesaptır. Bu değerler satın alındığında hesaba Borç , satıldığında hesaba Alacak kaydedilir.

 

            NOT: Tahvil alan kişi ya da kurumlar tahvili çıkaran şirkete borç para vermiş olduklarından faiz geliri elde ederler. Bu gelir “642 Faiz Gelirleri Hs.”nda izlenir.

 

           

Örnek: 05.03.2007’da 150.000 YTL.’lık Güz Şti.’ne ait  tahvil alınıyor. Bedel nakit ödeniyor.

 

                                                                           

111.Ö.K.T.S.ve BONOLARI HS.           150.000

 

            100. KASA HS.                                                               150.000

 

Özel Kesim Tahvil Satın Alınıyor.

                                                                           

 

 

 

2.7-Senetli Borç ve Alacakların Değerlemesi

 

Senetli Borçların Değerlemesi

 

     İşletmenin faaliyet konusu  ile ilgili her türlü mal ve hizmet alımlarından kaynaklanan senede bağlanmış ticari borçlarının izlendiği hesaptır. Ortaklar,  ana kuruluş , iştirakler ve bağlı ortaklıklara olan senetli ticari borçları bilanço dipnotlarında gösterilmesi gerekir.   

 

320.Satıcılar Hs: İşletmenin faaliyet konusu ile ilgili her türlü mal alımlarından kaynaklanan senetsiz borçların takip edildiği hesaptır. Vadesi bir yıla kadar olan veresiye borçlar “320.Satıcılar Hs.”nda , vadesi bir yıldan fazla olan veresiye borçlar “420. Uzun Vadeli Satıcılar Hs.”nda takip edilir. Satıcıya borç meydana geldiğinde hesaba Alacak, borç, nakit, çek, senet ile ödendiğinde hesaba Borç kaydedilir. Hesabına alacak kalanı satıcıya olan veresiye borcu gösterir.           NOT: Satıcıdan alınan mal iade edildiğinde alış değeri ile “153. Ticari Mallar Hs.”na Alacak kaydedilir.

 

Örnek: 10.04.2007’de satıcı Niyazi Ballımdan 35.000 YTL.’lık mal almıştır.. 20.000 YTL.’sı nakit kalanı veresiye ödenmiştir.

18.04.2007’de 3.000 YTL.’lık mal iade ediliyor.     -25.04.2006’da Kamil Kara’ya 12.000 YTL.’lık borç bankadaki hesaptan ödeniyor.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2. Senetli Alacakların Değerlemesi

 

İşletmenin faaliyet konusunu oluşturan mal ve hizmet satışlarından kaynaklanan senetli alacakların takip edildiği hesaptır. Vadesi bir yıla kadar olan alacak kısa vadeli “121. Alacak Senetleri Hs.’nda , vadesi bir yıldan fazla olan alacak uzun vadeli “221. Alacak Senetleri Hs.’nda takip edilir. Alacak senedi tutarı bu hesaba Borç , alacak senedi tahsil edildiğinde ciro veya iade edildiğinde hesaba Alacak kaydedilir. Hesabın borç kalanı senetli alacakları gösterir.

 

Örnek: 05.05.2007’de işletme 600.000YTL.’lık mal satmış. 450.000YTL.’sı nakit kalan için altı ay vadeli senet alınmıştır.

                                                                           

100. KASA HS.                                          450.000

121. ALACAK SENETLERİ HS.                         150.000

            600 YURTİÇİ SATIŞLAR HS.                                      512.820,51

                  391 HES KDV                                                                   87.179,49         

Mal Satışı.

                                                                           

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

  2.8-Şüpheli Ticari Alacakların Değerlemesi

 

 

 

 

 

   2.9-Stokların Değerlemesi

 

       a. Gerçek Maliyet Yöntemi

Değişik tarihlerde alınan ilk madde ve malzemeler fiyatlarına göre ambarda ayrı ayrı yerlere depolanır. Üretime gönderilen hammadde hangi partiden alınmış ise o partinin maliyeti mamul maddeye yansıtılır. Dönem sonunda elde kalan stoklar hangi partinin malzemesi ise o partinin maliyeti ile değerlendirilir.

 

 

 

 

 

   b. FİFO Yöntemi (İlk Giren İlk Çıkar)

    Bu yöntemle üretime verilmek üzere ambardan çekilen ilk madde ve malzemelerin ilk alınan partiden olmasına dikkat edilir , başka bir deyişle ilk alınan malzemenin ambardan çıkan ilk malzeme olduğu düşünülerek işlemler buna göre yapılır. Dolayısıyla ambardan hammadde çıkışları alınış tarihlerine göre yapılır.

 

 

 

 

   c. LİFO Yöntemi (Son Giren İlk Çıkar)

 

Üretime verilmek üzere ambardan çekilen hammaddeler çıkış tarihinde ambara son giren partiden gönderilir. Bu yöntem FİFO yönteminin tam tersi olarak çalışır. LİFO yönteminde de alınış tarihine göre işlemler yapılır.

 

  d. Ortalama Maliyet Yöntemi

 

Üretime gönderilen hammaddelerin hangi partiye ait olarak gönderildiği her zaman bilinmeyebilir. Bu durumda ortalama maliyet yöntemi kullanılır. Bu yöntemde ambara giren hammaddelerin toplam parasal tutarı fiyat toplamına bölünerek ortalama bir fiyat elde edilir. Üretime verilen ve stokta kalan hammaddeler bu fiyatla değerlendirilir. Bu yöntemle maliyet iki türlü hesaplanır;

 

1)   Tartılı Ortalama

 

Ortalama maliyet yönteminde açıklandığı gibi hesaplanan maliyet fiyatı (ortalama fiyat) o dönem ya da bir sonraki dönem üretime gönderilen hammaddelere uygulanır.

            Hammaddelerin Toplam Parasal Tutarı / Miktar Toplamı=Ortalama Maliyet

           

2)    Hareketli Ortalama Yöntemi

Her yeni hammadde alımında yeni bir ortalama maliyet hesaplanır. Bir sonraki hammadde alımına kadar üretime verilen (ambardan çıkan) hammaddelerin birim fiyatı hareketli ortalama metoduna göre hesaplanan birim fiyattır.

 

 2.10-Envanter Defteri

 

     Genellikle hesap dönemi sonlarında çıkarılan envanterin ve kayıt edildiği defterdir.Envanter defteri, yevmiye defteri ve defter-i kebir gibi bir hesap dönemi içinde  her gün veya her işlem olduğunda kullanılan bir defter değildir. Envanter defteri işe yeni başlama da bir defa ve daha sonrada yıl sonlarında yazılan bir defterdir. İşletmeler işe yeni başlamada, açılış bilançolarını envanter defterine kayıt ederler. Daha sonra her hesap döneminin sonundaki envanterleri kayıt edilir. Yani işletmenin mevcutları, alacakları ve borçları ayrıntılı bir şekilde yazılır. Envanter dökümünden sonrada dönem sonu bilançosu envanter defterinin takip eden sayfalarına karşılıklı olarak yazılır. İşte öteden beri işletmeler envanter defterini sadece envanter dökümünü ve dönem sonu bilançosunu yazarlar.

 

 

 

 

 

 

Envanter defterinde;

 

- Sayfa no,

- Sıra no,

- Mevcutların, alacakların, borçların cinsleri, miktar ve birim değerleri,

- Miktar ve birim değerlerin çarpımı,

- Hesapların toplam değeri, yer alır.